1925 – 2025 Honderd jaar Art Deco: een eeuw stijl, vorm en invloed

Een stijl die de wereld veranderde

In 2025 vieren we het honderdjarig jubileum van Art Deco. Deze iconische stijl ontleent haar naam aan de Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes, de wereldtentoonstelling die Parijs in 1925 omtoverde tot het centrum van modern design, architectuur en toegepaste kunst. Deze expositie markeerde het officiële begin van een stijl die het interbellum zou domineren – en die tot op de dag van vandaag invloedrijk is in interieur, mode, grafisch ontwerp én, zij het minder bekend, in de wereld van het sanitair.

Het ontstaan van een moderne beeldtaal

De tentoonstelling van 1925 was een internationale aangelegenheid met meer dan twintig deelnemende landen, maar Frankrijk zette de toon. Het doel: Frankrijk profileren als wereldleider in modern design, architectuur en mode. Grote warenhuizen als Printemps en Galeries Lafayette presenteerden zich met vernieuwende interieurconcepten, materialen en woonideeën.

De Art Deco-stijl vormde een radicale breuk met de sierlijke asymmetrie van de Art Nouveau en Jugendstil. Geometrie, symmetrie, luxe materialen en decoratief evenwicht kwamen centraal te staan. Motieven als zonnestralen (sunburst), gestileerde flora en fauna en klassieke elementen uit de Egyptische en Meso-Amerikaanse beschavingen werden beeldbepalend.

Opvallend was de afwezigheid van de Verenigde Staten. Volgens de expositieregels mocht geen enkel ontwerp gebaseerd zijn op historische stijlen. De Amerikaanse minister van Handel, Herbert Hoover, verklaarde dat er in de VS "geen moderne kunst" bestond – een misverstand dat leidde tot uitsluiting. Toch kwamen talloze Amerikaanse ontwerpers, architecten en journalisten naar Parijs en raakten geïnspireerd, met de latere Streamline Moderne als gevolg.

De wereldtentoonstelling en haar impact

Op het uitgestrekte terrein tussen de Esplanade des Invalides, over de Pont Alexandre III, tot aan het Grand en Petit Palais, presenteerden 15.000 exposanten hun ontwerpen aan meer dan 15 miljoen bezoekers. De moderne stijl vond vanaf dat moment wereldwijd navolging – met name in de VS, waar de invloeden zichtbaar werden in iconische wolkenkrabbers als het Chrysler Building en het Empire State Building.

Het expositie terrein in vogelvlucht

De badkamer: een vergeten ruimte

Opvallend afwezig in deze designviering was de badkamer. In 1925 werd deze nog gezien als puur functioneel en technisch – ongeschikt voor puur esthetische aandacht. Een uitzondering op de expositie was het Franse paviljoen Hôtel du Collectionneur, ontworpen door Jacques-Émile Ruhlmann. Hier was een luxueuze slaapkamer met boudoir en elegante wastafel te zien, geplaatst tegen een wand van open boek-marmer. De badkamer fungeerde hier nog als verlengstuk van het slaapvertrek – een privédomein, nog zeker geen gezinsruimte.

Impressie van de badkamer in Hôtel du Collectioneur

Art Deco en de opkomst van modern sanitair

Iets eerder dan de tentoonstelling van 1925 vond in 1923 op het Champ de Mars de eerste Salon des Appareils Ménagers plaats: een vakbeurs voor huishoudelijke technologie. Hier werden apparaten als stofzuigers en fornuizen getoond – en vanaf 1926 ook badkuipen, toiletten en kranen onder de noemer “hydrothérapie”. Deze verschuiving betekende een belangrijke stap: sanitair kreeg een plek binnen het moderne interieurconcept.

Voorheen was een badkamer voorbehouden aan de elite. In de jaren twintig werd ze toegankelijker voor de middenklasse. Fabrikanten speelden hierop in met zowel luxe ontwerpen als gestandaardiseerde, betaalbare modellen – in de loop van de jaren twintig steeds meer voorzien van Art Deco-details zoals kleurcontrasten en geometrische lijnen.

Impressie Salon des Appareils Ménagers 1926 

Franse pioniers: van luxe tot serieproductie

Frankrijk kende vanaf het einde van de 19e eeuw een bloeiende sanitair-industrie, met toonaangevende namen:

• Jacob Delafon (1889) – Specialist in geglazuurd porselein en geëmailleerde badkuipen, ideaal voor serieproductie. Omvangrijke catalogus met diverse producten van toiletten, wastafels en baden tot aan voorbeelden van de inrichting van badkamers op basis van complete plattegronden.
•  

Salle de bain Grand Luxe -  Jacob Delafon met bidet, make up console en separaat toilet.

• Porcher – Aanbieder van zowel luxeontwerpen als functionele producten met een betaalbaar assortiment voor de middenklasse. 
•  

Advertentie Etablissements Porcher

• Charles Blanc – Leverde net als Porcher en Delafon breed inzetbare sanitaire voorzieningen voor de middenklasse. 
•  

Ets. Charles Blanc - voorbeelden van verschillende types badkamer inrichting

• Danto Rogeat (Lyon) – Een van de eersten die geëmailleerde baden produceerde; geliefd bij verzamelaars van antiek sanitair. Hun baden waren voorzien van een opaliserende, transparante emaille laag dat het zwarte gietijzer licht deed doorschemeren. Ook produceerden ze baden met lichtblauw en donkerblauw emaille. 
•  

Danto-Rogeat catalogus met de eerste baden - ca. 1900

Danto-Rogeat 1922                                               Danto-Rogeat 1926

De weg naar Art Deco: stijlvernieuwing in de badkamer

Technologische vooruitgang zoals de introductie van gasboilers en verbeterde spoelmechanismen leidde tot efficiëntere, hygiënische badkamers. Na de Eerste Wereldoorlog veranderde niet alleen de maatschappij maar ook het huishouden: huishoudens maakten minder gebruik van personeel,  er waren meer werkende vrouwen en dit resulteerde in een voorkeur voor onderhoudsvriendelijke interieurs. Hoewel veel consumenten vasthielden aan traditionele ontwerpen, won het functionele, modernistische sanitair langzaam aan terrein. Toch bleven de klassieke ontwerpen uit de periode vóór de Eerste Wereldoorlog nog lange tijd zichtbaar in de catalogi van fabrikanten, waar ze naast de modernere modellen werden aangeboden. Deze catalogi waren daardoor vaak omvangrijk en boden een brede waaier aan stijlen. De badkamer als aparte ruimte was in veel huishoudens nog een nieuw verschijnsel en werd in de jaren twintig al als voldoende 'modern' ervaren. Ontwikkelingen in sanitair design volgden elkaar dan ook niet in hoog tempo op. Hoewel badkamers op de tentoonstelling van 1925 nog onderbelicht bleven, vond de nieuwe stijl ook daar zijn weg.  Vanaf het midden van de jaren twintig werd de badkamer steeds meer een vaste waarde in de woning – technisch, functioneel én stijlvol. Vanaf het einde van de jaren twintig, met een duidelijke versnelling in de jaren dertig, begint de kenmerkende vormentaal van de Art Deco zich echt door te zetten in het ontwerp van badkamer-interieurs: denk aan geglazuurde tegels met metallic accenten, verchroomde kranen en geometrisch gevormde wastafels én de introductie van gekleurd sanitair in de jaren dertig in de stijl van de Art Deco. 

 

Salle de bains ca 1900 - Sarreguemines - Art Nouveau

 

 

Salle de Bain Grand Luxe - Regior 1926

 

 

Catalogue Jacob Delafon - ca. 1925                               Catalogue SANI CENTRAL - ca.1930

 

 

 

De Art Deco badkamer vandaag

De Art Deco stijl bleef tijdens het hele gehele Interbellum een grote rol spelen. Tegenwoordig is Art Deco een vaste waarde in interieurontwerp – en dat geldt ook voor de badkamer. Het is heel goed mogelijk om een authentiek ogende Art Deco-badkamer te realiseren. Hoewel goed bewaarde, nog bruikbare originele stukken zeldzaam zijn geworden, zijn er tegenwoordig tal van fabrikanten die hoogwaardige reproducties maken. Deze zijn qua stijl en kleur vaak nauwelijks van origineel te onderscheiden, maar bieden meer gebruiksgemak – zoals de mogelijkheid om een mengkraan te plaatsen, iets wat in de jaren twintig nog niet gebruikelijk was op een wastafel.

Door antieke elementen – zoals accessoires als planchets, zeephouders, bekerglaashouders of spiegels – te combineren met moderne installaties, ontstaat een unieke badkamer.

Een badkamer met het comfort van nu en de uitstraling van toen.

Tentoonstelling: 1925–2025. One Hundred Years of Art Deco

Ter ere van dit jubileum organiseert het Musée des Arts Décoratifs in Parijs van 21 oktober 2025 tot 22 februari 2026 een grote overzichtstentoonstelling. Verwacht een indrukwekkende selectie meubels, mode, grafisch ontwerp en interieur-objecten uit de rijke museumcollectie.

Locatie:
Musée des Arts Décoratifs
107 Rue de Rivoli, 75001 Parijs